دعاوی خانواده

با وجود آنکه برخی از هموطنان مقیم خارج از ایران چنین تصوری دارند که بعد از مهاجرت دیگر کاری با ایران نخواهند داشت، اما تجربه ثابت کرده این باور به دلایل بسیاری قابل اتکا نبوده و بنا به علل گوناگونی ممکن است غلط از آب دربیاید. یکی از مواردی که هموطنان خارج از ایران را ناچار به مراجعه به دادگاه های ایرانی می کند امور مرتبط با احوال شخصیه است. شاید برایتان سوال باشد که احوال شخصیه چیست و شامل چه مواردی است؟ مصادیق‌ احوال‌ شخصیه‌ در قوانین‌ همه کشورها یکسان‌ نیست‌، ولی‌ اصولا موضوعاتی‌ است‌ که‌ به‌ اعتبار شخصیت‌ فرد وضع‌ شده‌ است و معمولا شامل‌ مسائلی‌ چون‌ نکاح‌، طلاق‌، فسخ‌ نکاح‌، حضانت‌، قیمومت‌، ولایت‌، اهلیت‌، نفقه اقارب‌، نسب‌ و مانند آن‌ است‌. در برابر قوانین‌ مربوط به‌ احوال‌ شخصیه‌، قوانین‌ مربوط به‌ اموال‌ هستند که‌ به‌ اعتبار طبیعت‌ مال‌ وضع‌ شده‌اند و موضوع‌ آنها مال‌ است‌، مانند مالکیت‌ و تصرف.‌ احوال‌ شخصیه‌ از اصطلاحات‌ حقوق‌ معاصر و برگرفته از حقوق‌ فرانسه‌ است‌ که‌ نویسندگان‌ مجموعه قوانین‌ مدنی‌ فرانسه‌ با وضع‌ آن‌ تحولی‌ در حقوق‌ فرانسه‌ و سایر کشورها به‌ وجود آوردند.

همانطور که دیدیم مسائل مرتبط با نکاح و طلاق از دسته احوال شخصیه است و مطابق با ماده 6 قانون مدنی ایران : «قوانین مربوط به احوال شخصیه از قبیل نکاح و طلاق و اهلیت اشخاص و ارث در مورد کلیه اتباع ایران ولو اینکه مقیم در خارجه باشند مجرا خواهد بود». پس تمام اموری که از جمله احوال شخصیه محسوب می شوند، در مورد کلیه اتباع ایران، حتی اگر مقیم خارج از ایران هم باشند بر اساس قانون ایران تعیین تکلیف می شوند و در نتیجه اگر به عنوان مثال شخص تبعه ایران، بر اساس قوانین ایران ازدواج نموده باشد، بایستی تمام اختلافات مرتبط با ازدواج مانند طلاق، اثبات نسب، مطالبه مهریه، حضانت فرزندان مشترک، مطالبه نفقه، مطالبه جهیزیه و ... را در محاکم ایران و بر اساس قوانین ایران تعیین تکلیف نمایید. به همین دلیل در پاسخ به این سوال پرتکرار هموطنان مان که: ما در ایران ازدواج کرده ایم ولی در خارج از ایران جدا از هم زندگی می کنیم، یا بعد از مهاجرت بر اساس قانون کشور مقصدمان، ازدواج کرده و جدا شده ایم آیا اینها به معنای طلاق در ایران محسوب می شود؟ باید قاطعانه بگوییم خیر، اگر شما در ایران ازدواج کرده اید، بر اساس ماده 24 از قانون حمایت خانواده که می گوید: «ثبت طلاق و سایر موارد انحلال نکاح یا طلاق در دفاتر رسمی ازدواج و طلاق حسب مورد پس از صدور گواهی عدم امکان سازش یا حکم مربوط از سوی دادگاه، مجاز است»، بایستی برای ثبت طلاق، به دادگاههای ایران مراجعه نمایید و پس از اخذ حکم طلاق، سایر مراحل قانونی را نیز برای ثبت طلاق طی نمایید، در غیر اینصورت شما بر اساس قوانین ایران همچنان زن و شوهر شناخته می شوید و نگرانی های معمول در خصوص توقیف اموال یا ممنوع الخروجی و امثالهم به قوت خود باقی است.

بهتر است بدانید که مطابق ماده 4 قانون حمایت خانواده :«رسیدگی به امور و دعاوی زیر در صلاحیت دادگاه خانواده است : ۱ـ نامزدی و خسارات ناشی از برهم زدن آن ۲ـ نکاح دائم، موقت و اذن در نکاح ۳ـ شروط ضمن عقد نکاح ۴ـ ازدواج مجدد ۵ ـ جهیزیه ۶ ـ مهریه ۷ـ نفقه زوجه و اجرت المثل ایام زوجیت ۸ ـ تمکین و نشوز ۹ـ طلاق، رجوع، فسخ و انفساخ نکاح، بذل مدت و انقضای آن ۱۰ـ حضانت و ملاقات طفل ۱۱ـ نسب ۱۲ـ رشد، حجر و رفع آن ۱۳ـ ولایت قهری، قیمومت، امور مربوط به ناظر و امین اموال محجوران و وصایت در امور مربوط به آنان ۱۴ـ نفقه اقارب ۱۵ـ امور راجع به غایب مفقود الاثر ۱۶ـ سرپرستی کودکان بی سرپرست ۱۷ـ اهدای جنین ۱۸ـ تغییر جنسیت.»

اکنون وقت آن است که با هم، نگاهی گذرا به اختلافات خانوادگی داشته باشیم و ببینیم حل کدام اختلافات را باید در محاکم خانواده ایران پیگیری نماییم؟ اما قبل از پاسخ به این سوال از آنجا که بررسی تمامی موارد امری غیرضروری و وقت گیر است، از موارد ذکر شده در ماده 4 قانون حمایت خانواده صرفا موارد مهم و کاربردی تر را بررسی خواهیم کرد و از پرداختن به تمامی موارد اجتناب می گردد. مباحث مربوط به ارث و تقسیم ارث (تقسیم ترکه) نیز، هرچند از جمله امور شخصیه ای است که شما را ناچار به مراجعه به دادگاه های ایران می نماید، ولی برای خودداری از اختلاط مباحث، در بخش دیگری به تفصیل در مورد آن صحبت خواهیم کرد.

همچنین برای آگاهی بیشتر می توانید مقالات مرتبط با دعاوی املاک مانند :

و بسیاری مقالات دیگر را در بخش بلاگ سایت مطالعه نمایید.

دعاوی پرکاربرد خانواده :

طلاق :

دعوای طلاق یکی از دعاوی شایع در دادگاه های خانواده است که ممکن است توسط مرد یا در شرایطی توسط زن و یا در صورت توافق زوجین به صورت توافقی مطرح شود. در ادامه با این موارد آشنا خواهیم شد :

1- طلاق به درخواست مرد

به موجب ماده 1133 قانون مدنی و مقررات شرعی طلاق از حقوق مرد است و زوج بدون نیاز به دلیل، هر وقت بخواهد می تواند با تقدیم دادخواست، به دادگاه خانواده مراجعه نموده و پس از اخذ حکم، تشریفات لازم را اجرا نموده و همسر خود را طلاق دهد.

2- طلاق به درخواست زوجه

به موجب قانون در صورت وجود شرایط خاصی، زوجه می تواند برای طلاق اقدام نموده و با تقدیم دادخواست طلاق و اثبات وجود آن شرایط از دادگاه خانواده بخواهد اقدام به صدور حکم طلاق نماید. عدم وجود امنیت جانی مانند ضرب و جرح متعدد زوجه توسط زوج، عسر و حرج در ادامه زندگی مشترک مثلا به دلیل عدم پرداخت طولانی مدت نفقه، ازدواج مججد مرد بدون اجازه همسر قبلی یا دادگاه و ... از نمونه مواردی است که زوجه می تواند با استناد به آنها، از دادگاه تقاضای طلاق نماید.

3- طلاق توافقی

در این نوع از طلاق زن و شوهر با توافق قبلی در خصوص کلیه موضوعات مشترک شان، دعوای طلاق توافقی را در دادگاه خانواده مطرح نموده و دادگاه خانواده نیز پس از اخذ نظریه واحدهای مشاوره، در صورت عدم حصول موفقیت در ترغیب طرفین به ادامه زندگی مشترک، اقدام به صدور گواهی عدم سازش می نماید.

مطالبه مهریه :

یکی از مهم ترین مصادیق دعاوی خانوادگی دعوای مطالبه مهریه است. مهریه از ارکان عقد نکاح در حقوق اسلام محسوب می شود و منظور مالی است که ضمن عقد دایم یا موقت مشخص می شود و بدون نیاز به پرداخت آن همزمان با عقد نکاح ، مرد پرداخت آن را به زوجه تعهد می کند. مطابق ماده 1082 قانون مدنی : «زن به مجرد عقد مالک مهر می شود و می تواند هر تصرفی اعم از مطالبه یا انتقال در آن بنماید.»

در قوانین ما مطالبه مهریه به دو طریق ممکن است :1- مراجعه به دادگاه خانواده و تقدیم دادخواست مطالبه مهریه، که توصیه می شود به همراه دادخواست مطالبه مهریه، توقیف اموال شوهر و تامین خواسته نیز درخواست شود. 2- مراجعه به دفتر ثبت کننده ازدواج و تقاضای صدور اجراییه و نهایتا وصول مهریه از محل اموال شوهر در اداره اجرای اسناد رسمی لازم الاجرا یا همان اجرای ثبت. بهتر است بدانید در حال حاضر و پیرو بخشنامه صادره از سوی رییس قوه قضاییه، متقاضی مطالبه مهریه، بایستی در ابتدا به دفتر ازدواج و در ادامه به اداره اجرای ثبت مراجعه نموده پرونده وصول مهریه تشکیل دهد و در صورت عدم موفقیت در وصول مهریه، دادخواست خود را به دادگاه خانواده صالح تقدیم نماید.

مهریه مانند حقوق مالی دیگر، به ارث میرسد پس وراث زوجه ای که در دوره حیاتش مهریه را مطالبه ننموده است بعد از فوت او می توانند مهریه را از زوج مطالبه نمایند.

ذکر این نکته ضروری است که پرونده مطالبه مهریه زمانی منتهی به موفقیت می شود که به توقیف اموال زوج بینجامد. از جمله اموال قابل توقیف شوهر جهت وصول مهریه می توان به : توقیف ملک، حساب بانکی، سهام و اوراق بهادار، سپرده های بانکی، سهم الارث متعلق به زوج، اموال و وجوه متعلق به زوج نزد ثالث، هر نوع وسیله نقلیه، خط موبایل و .... و به طور کلی هر آنچه که متعلق به زوج باشد و عرفا مالیت داشته باشد. خوب است بدانید مطابق قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی و همینطور اجرای مفاد اسناد رسمی لازم الاجرا برخی از اموال زوج به عنوان مستثنیات دین شناخته شده که از توقیف آنها خودداری می گردد. همچنین تقاضای ممنوع الخروجی شوهر از هر دو مرجع ذکر شده (اجرای احکام دادگاه خانواده و اداره اجرای اسناد رسمی) ممکن بوده و اخذ دستور جلب زوج فقط از طریق واحد اجرای احکام دادگاه خانواده و پس از قطعیت حکم محکومیت به پرداخت مهریه امکانپذیر است. رفع ممنوع الخروجی زوج هم در صورت اعلام رضایت زوجه، معرفی و توقیف مال، وصول مهریه، تقسیط مهریه و به روز بودن اقساط و ... ممکن است و رفع ممنوع الخروجی زوج توسط دادگاه یا اداره اجرا انجام می شود.

مطالبه نفقه زوجه یا فرزندان :

از جمله حقوق زن که در پی عقد نکاح بر عهده مرد است، پرداخت هزینه های زندگی یا همان نفقه از سوی مرد است. در صورتی که مرد نفقه زن را پرداخت نکند این امکان وجود دارد که زن با مراجعه به دادگاه خانواده و تقدیم دادخواست مطالبه نفقه، مبلغ آن را بر اساس نظر کارشناس از مرد دریافت نماید. مضافا اینکه ندادن نفقه، تحت شرایطی از سوی قانونگذار با عنوان ترک انفاق جرم دانسته شده است. اثبات عدم پرداخت نفقه یا ترک انفاق و عدم امکان اجبار زوج به پرداخت نفقه می تواند موجب به وجود آمدن حق طلاق برای زن شود.

بر اساس ماده 1107 قانون مدنی، همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل: خوراک، پوشاک، مسکن و هزینه های درمانی و بهداشتی، وسایل منزل و خدمتکار در صورت عادت یا احتیاج و سایر هزینه های ضروری از جمله نمونه های نفقه محسوب می شوند و شامل موارد دیگر که عرف آن را غیرضروری می داند نیست.

مطالبه نفقه فرزندان از پدر هم، از جمله مصادیق مطالبه نفقه اقارب و نزدیکان، و در زمره دعاوی خانواده است که شباهت زیادی با دعوای مطالبه نفقه از جانب زوجه دارد. اما تفاوت هایی هم بین این دو مورد وجود دارد که توضیح آن از حوصله این بحث خارج است.

اگر در مورد این موضوع نیاز به راهنمایی بیشتری دارید کافیست با ما تماس بگیرید تا همکاران ما در

«دفتر وکالت و مشاوره حقوقی دکتر روحیان» در کوتاهترین زمان، کاربردی ترین و بهترین مشاوره تخصصی را به شما ارائه نمایند.

استرداد جهیزیه :

از دیگر دعاوی خانواده، دعوای استرداد جهیزیه است. جهیزیه همان اموال و کالاهایی است که توسط زوجه و خانواده وی مطابق عرف و رسم تهیه و زن با خود به خانه شوهر می برد. چنانچه به هر دلیلی زن و شوهر در یک منزل زندگی نکنند، زن در هر صورتی و حتی قبل از وقوع طلاق، حق بردن جهیزیه خود را دارد. البته اموال به همان شکلی که وجود دارد مسترد می شود و امکان الزام شوهر به نوسازی آنها نیست. اموالی نیز که در طول زندگی توسط زوج تهیه شده است شامل جهیزیه نمی گردد. سیاهه جهیزیه اصطلاح مرسومی است که برای لیست اموال موضوع جهیزیه به کار برده می شود و همان رسیدی است که زوج در ازای آوردن جهیزیه به زن می دهد.

مطالبه اجرت المثل ایام زندگی مشترک :

از نظر قانون زن می تواند برای کارها و خدماتی که در طول زندگی مشترک در منزل انجام می دهد از شوهر اجرت دریافت کند که اصطلاحا به آن اجرت المثل ایام زندگی مشترک می گویند. به این منظور لازم است که 1- انجام کارهای منزل مانند شست و شو، نظافت، پخت و پز، مراقبت از کودکان و شیر دادن به آنها و ... 2- عدم دریافت مبلغی بابت آن کارها ثابت شود. رایگان نبودن کارهای انجام شده به عنوان اصل در دادگاهها پذیرفته شده است و اگر مرد برخلاف این اصل ادعایی دارد باید ثابت نماید که زن در ازای کارهایش قصد دریافت اجرت نداشته است.

مطالبه تنصیف دارایی :

یکی دیگر از مطالبات که از زندگی مشترک نشات می گیرد دعوای تنصیف دارایی است. طرح این دعوا مشروط به ذکر شدن آن در عقدنامه است و عبارت است از مطالبه نصف اموالی که پس از شروع زندگی مشترک به اموال مرد اضافه شده است.

الزام به تمکین :

منظور از تمکین همان تبعیت و اطاعت زن از مرد است. تمکین به دو دسته تمکین عام و خاص تقسیم می گردد. منظور از تمکین عام، حضور زن در منزل شوهر و منظور از تمکین خاص وجود رابطه زناشویی میان زوجین است. اگر زنی بدون اجازه شوهر یا قانون، منزل مشترک را ترک کند و پس از محکومیت به تمکین همچنان از تمکین خودداری نماید، ناشزه شناخته می شود. به همین دلیل، دعوایی تحت عنوان اثبات نشوز وجاهت ندارد.
از آثار عدم تمکین، عدم استحقاق زن به دریافت نفقه و همچنین فراهم شدن مقدمات طرح دعوای تجویز یا اجازه ازدواج مجدد به نفع مرد است.

اجازه ازدواج مجدد :

ازدواج مجدد مرد منوط به اخذ اجازه از همسر یا همسران قبلی یا اخذ مجوز از دادگاه خانواده است. همانطور که در قسمت قبلی توضیح دادیم مرد در صورت عدم تمکین همسرش امکان اخذ مجوز از دادگاه برای ازدواج مجدد را خواهد داشت.

در بندهای قبل به دعاوی خانوادگی بسیار شایع اشاره نمودیم و در حد بضاعت توضیحات مختصری ارائه گردید. موضوعات دیگری مانند اثبات یا نفی نسب، حجر و رفع حجر، حضانت بر فرزندان مشترک، سلب حضانت، عزل و نصب قیم، عزل ولی قهری (پدر یا پدر بزرگ پدری)، کسب مجوز خروج از کشور برای فرزندان و ... نیز ممکن است در میان زوجین اتفاق بیفتد که بررسی تمام آنها از حوصله این مطلب خارج است. در ادامه خواهیم دید که چه کسانی امکان طرح این دعاوی را خواهند داشت. پس همچنان با ما همراه باشید.

چه کسانی می توانند دعاوی خانواده را مطرح نمایند؟

بر اساس قوانین ایران فقط اشخاص ذینفع (در این موارد یعنی زن یا شوهر) یا وکیل دادگستری آنها یا نماینده قانونی آنها (در این موارد یعنی ولی یا قیم) می توانند در محاکم دادگستری طرح دعوا کنند. پس همانطور که ملاحظه می شود برخلاف تصورات عامه، وکیل محضری یا دیگران، امکان طرح دعوا و پیگیری پرونده های شما را ندارند. به همین جهت هموطنان گرامی خارج از ایران برای تشکیل پرونده قضایی و پیگیری تا حصول نتیجه، انتخابی ندارند جز اینکه شخصا به ایران مراجعه نمایند یا از طریق وکیل متخصص در پرونده های خانواده اقدام نمایند. خوب است بدانید که با امکانات مجازی فعلی، برای اعطای وکالت به وکیل دادگستری، همانند گذشته مراجعه حضوری به دفاتر وکلا ضروری نیست. کافی است پس از ثبت نام در سامانه عدلیران قوه قضاییه که در حال حاضر برای ایرانیان خارج از کشور نیز فعال و در دسترس می باشد، از طریق برنامه های مجازی با وکیل مورد اعتمادتان مذاکره نموده و شخصا یا توسط وکیل محضری که در ایران دارید با وکیل دادگستری مدنظرتان قرارداد وکالت را تنظیم نموده و کارتان را شروع کنید. اما این تمام ماجرا نیست، بلکه آنچه روند پرونده و نتیجه کار را تا حدودی قابل پیش بینی می نماید، سپردن کار به وکیل متخصص در دعاوی خانواده است. جدای از فراوانی موضوعات حقوقی، پیچیدگی هر یک از این موضوعات خود امر مهم دیگری است که مراجعه به وکیل متخصصی که به صورت متمرکز بر روی این پرونده ها فعالیت می کند را بیش از پیش ضروری می نماید.

چرا ما ... 

این مطالب تنها مختصری از مفاهیم و اطلاعات فراوانی است که پیرامون دعاوی خانواده با آن مواجهیم. بایستی بپذیریم که هر یک از موضوعات حقوقی، دریایی از مطالب، فرضیه ها و احتمالات را با خود به همراه دارد که در یک پرونده ممکن است بسیاری از آنها رخ دهد به همین جهت است که برای هر موضوع باید به وکیل با تجربه و متخصص در آن زمینه مراجعه نمود. آنچه که نقش و تاثیر وکیل متخصص را در حصول نتیجه مورد نظر ملموس تر می کند، توانمندی وی در بررسی شرایط، پیش بینی روند پرونده و اتخاذ بهترین تصمیم و ارائه لوایح و دفاعیات مفید و به موقع، برای کسب نتیجه است. بسیاری از مراجعین محترم دادگستری به دلیل عدم برخورداری از دانش حداقلی حقوقی، پس از سالها رفت و آمد و پرداخت هزینه های فراوان نه تنها نتیجه ای نگرفته اند، بلکه امکان طرح مجدد پرونده را برای همیشه از دست داده اند. ما و همکاران مان در «دفتر داوری و وکالت دکتر روحیان» به پشتوانه تجربه فراوان در زمینه پذیرش وکالت و پیشبرد پرونده های خانواده هموطنان عزیز خارج از ایران این اطمینان را می دهیم که به بهترین شکل ممکن دعاوی شما را پیگیری نموده و تا حصول نتیجه به سرانجام برسانیم.